4.    Predyspozycje moralne (2)

 Jeżeli zatem od obranej teologii zależy nasza wieczność oraz wieczność tych, których uczymy, a których ilość w przypadku księży i katechetów idzie z pewnością w dziesiątki tysięcy, a w przypadku bardziej wpływowych teologów nawet w miliony, to predyspozycje moralne do uczenia się i wykładania tego przedmiotu jawią się jako bardzo ważne. Jednak ks. Tanquerey wymienia predyspozycje moralne, które wyliczymy za chwilę, dopiero po predyspozycjach intelektualnych wymienionych już uprzednio. Czy jest to jakaś hierarchia i następstwo? Wydaje się, że tak. Jeśli bowiem ktoś nie ma warunków intelektualnych czyli odpowiedniej inteligencji do studiów oraz nie dysponuje następującymi predyspozycjami intelektualnymi takimi jak:

1. Zdrowy rozsądek (iudicium sanum),
2. Pracowitość intelektualna czyli pilność (studiositas),
3. Kultura filozoficzna (cultura philosophica),
4. Kultura naukowa (cultura scientifica),
5. Kultura językowo-literacka (cultura litteraria).

wówczas żadne predyspozycje moralne mu nie pomogą, ponieważ i tak nie będzie rozumiał, o co w teologii chodzi. Nie pomoże ani złote serce, ani pobożności ani tzw. „plecy”, a sytuacja takiego człowieka jest rzeczywiście nie do pozazdroszczenia, gdyż zmuszony jest on permanentnie udawać, że widzi coś, czego nie widzi. Jest to paradoks, który pięknie ukazuje komedia Woodego Allena „Koniec z Hollywood”, w której reżyser podczas realizacji filmu traci wzrok. O ile reżyser w filmu Allena kiedyś coś widział i filmy robić potrafił, o tyle osoba za mało inteligentna i dlatego pozbawiona predyspozycji do studiów i pracy naukowej nie widziała niczego nigdy. Co z tego wynika? Nic dobrego. Zawiść, intrygi, niszczenia, nadmierny autorytaryzm, nadmierne koleżeństwo, służalczość, lęk przed jakimikolwiek pytaniami studentów i kolegów, pogoń za zaszczytami i odznaczeniami, utrudzenie własnym życiem i utrudnianie życia innym. Taki człowiek całe swoje życie tak zawodowe jak i prywatne będzie czuł się zagrożony i dlatego będzie podejrzliwy. Nigdy nie będzie on wiedział, czy się już z niego śmieją, czy jeszcze nie, czy już się zbłaźnił, czy jeszcze zachował twarz. Rzeczywiście jest to straszne życie dla niego samego, jego bliskich i od niego zależnych. Zachowanie dobrego charakteru w takiej sytuacji jest prawie niemożliwe. Na pytanie, w jaki sposób znalazł się na tym stanowisku odpowiedź jest dosyć prosta. Dlatego, że wiele lat nosił teczkę tego, który w taki sam sposób się stanowiska dochrapał, a który go dlatego promował, to ten nie stanowił dla swojego promotora żadnego zagrożenia. Oczywiście poprzeczka dla kandydatów do pracy naukowej, do studiów czy do przyjęcia do seminariów umieszczana jest na różnej wysokości, ale nie każdy ma odwagę powiedzieć w swojej instytucji, że poniżej pewnego poziomu schodzić nie wolno, gdyż spowoduje to w bliżej nieokreślonej przyszłości katastrofę zarówno dla tego człowieka, jak i dla instytucji (diecezja, seminarium, uniwersytet, szkoła etc.), która go zatrudnia.

          Jeśli ktoś predyspozycje intelektualne do studiów teologicznych rzeczywiście posiada to kolejnym zawężeniem pola wyboru kandydatów okazują się predyspozycje moralne, którymi według ks. Tanquereya są:

1. Właściwa intencja (recta intentio)
2. Pokora (humilitas)
3. Modlitwa (oratio)
4. Czystość życia (puritas vitae)
5. Miłość do teologii (theologiae amor)
6. Szacunek względem Magisterium Kościoła (pietas erga Ecclesiae magisterium).

Ad a) Właściwa intencja (recta intentio)

„Właściwą intencją nie jest nic innego, jak tylko gorące pragnienie rozszerzania chwały Bożej oraz gorliwość w odniesieniu do dusz (recta intentio, quae alia esse nequit nisi Dei gloriam ardens promovendi desiderium zelusque animarum)”, pisze ks. Tanquerey.[1] Zatem Boga i bliźnich, a konkretnie chwałę Boga i pożytek bliźnich mają na celu studia teologii. Ich zadaniem nie jest pogłębianie swoich zainteresowań intelektualnych, zdobywanie stanowisk, wywieranie wrażenia, wygrywanie polemik, znalezienie żony lub męża oraz znalezienie się w centrum zainteresowania w ładnej sukience. Chociaż przedstawiony powyżej pierwszy warunek moralny wydaje się bardzo idealistyczny, to jednak bez tego rodzaju podejścia na początku studiów trudno ustrzec się przed zniechęceniem, nudą, lenistwem, narcyzmem czy innymi formami degeneracji osobistej i intelektualnej, które mogę nastąpić i wielokrotnie, jak ukazuje to mnóstwo przypadków, następują. Jeżeli teolog założy sobie, że konkretnie to, czym się on w danej chwili zajmuje jest jego osobistą formą służby Bożej, a więc formą liturgii jako officium divinum oraz jego formą troski o duszę bliźnich, to zniesie on niejedno i zyska wytrwałość, bez której nie ma żadnego ani intelektualnego ani moralnego postępu. Średniowieczni rzemieślnicy pracujący przy budowie katedr wykonywali swoje różnorakie prace prefekcjonistycznie i z najwyższym oddaniem, chociaż nie były one przeznaczone dla oczu ludzkich, lecz ginęły gdzieś jako wspornik lub inny detal konstrukcji pod tynkiem. Ponieważ jednak były one robione na chwałę Bożą, dlatego były one robione z najwyższą dokładnością, która do dziś zadziwia konserwatorów i historyków architektury. Podobnie ktoś studiujący lub wykładający teologię musi wiedzieć, że każdy pozornie niepotrzebny szczegół kiedyś mu się może przydać, a z każdego zaniedbania zda on sprawę przed Bogiem i to w wieczności. Tak pojęta właściwa intencja (recta intentio) zabezpieczy studenta teologii, a następnie teologa przed złym wpływem ludzkim, gdyż jedni będą go nienawidzieć a inni chwalić niekiedy dokładnie za to samo. Jeżeli jego punktem odniesienia będzie najpierw Bóg, a następnie z tej perspektywy ludzie, wówczas sam nie pobłądzi i ostoi się między Scyllą pochlebstw i Charybdą nienawiści.

[1] Tanquerey, dz. cyt., 21.